Konflikty w organizacjach. Źródła powstawania konfliktów i metody ich rozwiązywania
Przyczyny konfliktów społecznych najczęściej związane są ze strukturą władzy. Można wyróżnić dwie postacie źródeł konfliktów: obiektywne i subiektywne zależności konfliktogenne.
Obiektywnymi źródłami konfliktu są sprzeczności tkwiące w strukturze danego przedsiębiorstwa lub instytucji gospodarczej np. nieadekwatność ocen pracowników, sprzeczności tkwiące w warunkach socjalnych itd.
Subiektywne źródła konfliktu obejmują nie tylko czynniki tkwiące w świadomości, ale także w podświadomości ludzi tj. potrzeba bezpieczeństwa, aprobaty społecznej, przyjaźni, miłości itd.
Do najczęściej występujących przyczyn konfliktów społecznych w zakładach pracy i przedsiębiorstwach zaliczyć należy:
nieobiektywny system regulacji wynagrodzeń (płace, premie, nagrody) - jest to najczęstsza przyczyna konfliktów w zakładach pracy, które nie zaspokajają płacowych oczekiwań pracowników;
nieprzestrzeganie prawa pracy - kiedy pracodawca łamie obowiązujące przepisy, gdy łamie je pracownik lub gdy pracownik nie rozumie obowiązujących go przepisów;
niesprawną organizację pracy i produkcji - konflikty, które wynikają na skutek złej organizacji pracy, wadliwego systemu zarządzania i kierowania;
złe warunki pracy - na skutek braku odpowiednich warunków pracy;
niewłaściwą politykę informacyjną w przedsiębiorstwie - poprzez niezgodne z rzeczywistością i nieodpowiednie informowanie pracowników o sprawach ich dotyczących;
niewłaściwą politykę kadrową - wadliwa struktura zatrudnienia, duża płynność kadr, niejasne zasady wyróżnień i awansów;
nieprzestrzeganie zasad kultury osobistej oraz kultury pracy - nieodpowiedni stosunek przełożonych do podwładnych (i na odwrót), nieposzanowanie godności osobistej człowieka, braku kultury bycia12.
Konflikt jako zjawisko naturalne wynika z następujących przyczyn:
z podziału pracy i obowiązków w rodzinie, firmie, w kraju,
z rzadkości występowania zasobów i dóbr, które mamy do podziału,
z dynamiki świata, w którym żyjemy i pracujemy oraz związanych z tą dynamiką obaw wobec zachodzących zmian,
z nieuzasadnionych, nadmiernych wymagań wobec ludzi i związanych z tym błędów w kierowaniu pracownikami,
z różnicy interesów rozumianych jako cele, do których ludzie dążą13
z niezrozumienia innych i sytuacji, w których działamy, co jest często wynikiem braku właściwych informacji,
z aspiracji i ambicji ludzkich, z chęci dominacji, złości i zawiści14.
Według J. A. F. Stonera i Charlesa Wankela do głównych źródeł konfliktów można zaliczyć:
Konieczność dzielenia się ograniczonymi zasobami - konflikt może być tu spowodowany koniecznością podziału limitowanych zasobów, w związku z czym jest nieuniknione, że pewne grupy otrzymają mniej niż chcą lub potrzebują. Gdy pewne grupy zaczną rywalizować o jak największy udział w dostępnych zasobach może pojawić się konflikt lub zanik współpracy.
Różnice celów poszczególnych komórek - spowodowane jest to odmiennością celów i punktów widzenia poszczególnych działów, co może doprowadzić do konfliktu interesów lub priorytetów.
Współzależność pracy w organizacji - ma miejsce wówczas, gdy dwa lub więcej działów zależy od siebie przy realizacji swoich zadań. Konflikt może być tam spowodowany zbyt dużą ilością zadań nakładanych na poszczególne grupy, różnorodnością wynagrodzenia, braku możliwości rozpoczęcia pracy do chwili zakończenia zadania przez inną.
Różnice wartości lub poglądów - odmiennym celom członkom różnych działów często towarzyszy niezgodność postaw, wartości i poglądów, która może prowadzić do konfliktów.
Indywidualne style i niezgodność organizacyjna - niektórzy lubią konflikt, polemikę i specjalnie je nasilają (np. ludzie wysoce autorytarni, lub nisko oceniających samych siebie). Konflikt może także być spowodowany niejednoznacznym określeniem obowiązków i niejasnych celów. Jest nieunikniony, gdy podwładni nie do końca wiedzą, co należy do ich zadań, jak również, gdy brak jasno wyznaczonych krótko i długoterminowych celów rozwoju przedsiębiorstwa. Międzygrupowy konflikt jest widoczny także w przypadku niejasnych sformułowań, przede wszystkim, gdy ten sam zwrot ma inne znaczenie dla różnych grup15
Źródła konfliktów w organizacji można sklasyfikować na:
Wynikające z relacji pomiędzy jednostką, a organizacją jako stronami umowy (formalna i psychologiczna). Są to tzw. konflikty jednostkowe.
Tkwiące w samej organizacji jako całości - są to tzw. konflikty organizacyjne.
Intensywność konfliktów jednostkowych i grupowych zależy od:
Poza organizacyjnych wartości i sposobu uczestnictwa w nich.
Znaczenia dóbr, dla jednostek lub grup konfliktu, których on dotyczy16.
W życiu codziennym istnieją różne źródła konfliktów, a co za tym idzie różne sposoby radzenia sobie z nimi. Problem ten przedstawia poniższa tabela:
Źródła konfliktu
Reakcja na sytuację konfliktową
1. Różnice w osobowości i w sposobie komunikowania zdarzeń.
1. Atakujemy częściej stronę w konflikcie niż problem.
2. Trudności informacyjne, złudzenia, bariery, filtry.
2. Zmieniamy temat i informujemy o tym, co nas interesuje ignorując otrzymaną wcześniej informację.
3. Współzawodnictwo o zasoby rzadkie: dobra, pieniądze, czas itp.
3. Rezygnujemy, wycofujemy się z gry.
4. Przebywanie razem, tworzenie wspólnoty (małżeńskiej, rodzinnej).
4. Używamy własnej władzy, aby wygrać.
5. Wzajemna zależność, potrzeba polegania na sobie.
5. „Opuszczamy scenę", nie chcemy rozmawiać.
6. Założenie, że władza jest nierówno podzielona i opiera się na stosunkach wygrał - przegrał.
6. Gwałtownie atakujemy, chcemy stać się bohaterami.
7. Zmiany w sytuacjach życiowych, żądania i presje zewnętrzne.
7. Prosimy o opinie zewnętrzne wspomagające nasz punkt widzenia.
8. Różnice w kulturze, wykształceniu, wartościach.
8. Rozmawiamy o problemach z innymi, wymiana opinii.
9. Różnice w oczekiwaniach, które nie zawsze mogą być spełnione.
9. Kompromisy, uznajemy, że połowa jest lepszym rozwiązaniem niż nic.
Bardzo dużo czynników może spowodować konflikt. Biorąc pod uwagę najważniejsze z nich, wyróżnia się następujące źródła konfliktów:
Konflikt wartości - wynika z różnic w preferowanych wartościach dotyczących ideologii, tradycji, religii itp.
Konflikt dotyczący dostępu do informacji - występuje w przypadku braku lub posiadania odmiennych informacji.
Konflikt relacji - wynika z nieprawidłowej komunikacji, której towarzyszą negatywne emocje, stereotypy, odwetowe zachowania lub błędne spostrzeżenie.
Konflikt strukturalny - wynika ze struktury sytuacji, w której ludzie działają, pełnionych ról, licznych ograniczeń z nią związanych.
Konflikt interesów - pojawia się wtedy, gdy zaspokojenie potrzeb określonej osoby dokonuje się kosztem innej osoby lub grupy17.